Overslaan en naar de inhoud gaan
#Estate planning

Ongewenste effecten van nieuw erfrecht op successieplanning

dinsdag 24/07/2018

Op 1 september 2018 treedt het nieuwe erfrecht in werking. De nieuwe erfregels zullen ook van toepassing zijn op schenkingen die u in het verleden deed. Hierdoor sluit uw successieplanning mogelijks niet meer aan bij uw initiële doelstellingen en concrete wensen.

Ingevolge de inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht op 1 september zal de waarde van uw schenking vanaf dan immers geïndexeerd worden tot aan uw overlijden. Daardoor zullen oudere schenkingen bij uw overlijden zwaarder doorwegen dan de schenkingen die u recenter deed. Indien u wenst te vermijden dat de nieuwe erfregels op uw oude schenkingen worden toegepast, kan u een verklaring van behoud afleggen.

Een vroegere successieplanning kan ingevolge de inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht ongewenste effecten teweegbrengen en uw initiële doelstellingen en wensen doorkruisen. De volgende twee voorbeelden illustreren dit:

1.     Evi heeft 2 kinderen, Mathias en Lennart, aan wie zij elk 25.000 euro schonk op hun 25ste verjaardag teneinde hen een duwtje in de rug te geven. De schenking aan Mathias dateert van 2006. Lennart is veel jonger en kreeg de geldsom pas in 2016 geschonken. In de ogen van Evi heeft elk kind evenveel gekregen. Onder het huidige erfrecht is dat inderdaad het geval: bij Evi’s overlijden zullen de geschonken bedragen worden ingebracht in haar nalatenschap aan de waarde op het ogenblik van de schenking. Onder het nieuwe erfrecht zal de inbreng echter gebeuren aan de waarde op het ogenblik van de schenking, geïndexeerd tot aan het overlijden van Evi op basis van de index van de consumptieprijzen. Aangezien de schenkingen op verschillende tijdstippen gebeurden en worden geïndexeerd, zullen de in te brengen bedragen niet meer gelijk zijn. Stel dat Evi komt te overlijden op 30 september 2018. Voor de schenking aan Lennart zal de waardestijging vooralsnog beperkt zijn. Zijn schenking zal na indexatie een waarde van 25.929 euro hebben. Voor de eerdere schenking aan Mathias zal de waardestijging echter veel zwaarder doorwegen. Zijn schenking zal na indexatie een waarde van 31.216 euro hebben. Mathias zal dus een hoger bedrag moeten inbrengen waardoor hij 5.287 euro minder zal ontvangen uit de nalatenschap van zijn moeder. Nog vervelender wordt het wanneer er bij Evi’s overlijden niets meer te verdelen valt en Mathias 2.643,50 euro moet betalen aan Lennart. Dit komt niet overeen met de wil van Evi. Om deze netelige situatie te vermijden moet Evi een verklaring  van behoud afleggen.

2.       Kristof bezit een familiebedrijf en heeft twee kinderen, Arnaud en Philippe. Arnaud is al jarenlang actief in het bedrijf en treedt in de voetsporen van zijn vader, terwijl de interesses van Philippe elders liggen. Kristof schonk een aantal jaar geleden de aandelen van zijn onderneming aan Arnaud, met voorbehoud van vruchtgebruik. Zo kon Kristof genieten van het vrijstellingstarief voor schenkingen van familiebedrijven en toch de dividenden blijven ontvangen die een welgekomen aanvulling vormen op zijn pensioen. Dankzij de inzet van Arnaud zijn de aandelen over de jaren heen flink in waarde gestegen. Onder het nieuwe recht zullen de aandelen in de nalatenschap moeten worden ingebracht volgens de waarde op het ogenblik van het overlijden van Kristof. Het betreft hier een uitzondering op de algemene regel dat inbreng en inkorting dienen te gebeuren op basis van de waarde ten tijde van de schenking, geïndexeerd tot aan het overlijden van de schenker. Ingeval er werd geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik wordt de waarde van de schenking pas vastgelegd bij het uitdoven van het vruchtgebruik. Doorgaans is dat bij het overlijden van de schenker. De meerwaarde die ontstaan is tussen de datum van de schenking en het overlijden van de schenker zal voortaan dus gedeeld moeten worden tussen de kinderen. Dit vindt Kristof onbillijk, aangezien de groei van het bedrijf na de schenking volledig te danken is aan de inzet van Arnaud. Om aan deze oneerlijke situatie het hoofd te bieden kan Kristof een verklaring van behoud afleggen, waardoor de aandelen bij zijn overlijden in zijn nalatenschap moeten worden ingebracht aan de niet-geïndexeerde waarde op het ogenblik van de schenking, zoals hij het ook bedoeld had toen hij de aandelen schonk.

Verklaring van behoud

Indien u dus de ongewenste effecten van het nieuwe erfrecht op uw oude schenkingen wenst te vermijden, kan u voor de notaris een verklaring van behoud afleggen. Daarmee behoudt u de oude waarderingsregels voor al uw schenkingen die u vóór 1 september 2018 gedaan heeft. De waarde van uw roerende schenkingen wordt dan vastgeklikt op de dag van de schenking en wordt daarna niet meer geïndexeerd. Momenteel is voorzien dat u een verklaring van behoud kan afleggen tot 31 augustus 2018. Er ligt echter een wetsvoorstel op tafel dat deze termijn verlengd tot 31 maart 2019. En uit welingelichte bron vernamen wij dat deze deadline naar alle waarschijnlijkheid zal verschuiven naar 31 augustus 2019. Toch talmt u beter niet te lang, want bij een overlijden na 1 september valt u onder de nieuwe regels en komt een verklaring mogelijks te laat.  

Of een verklaring van behoud al dan niet wenselijk is, hangt af van de concrete omstandigheden van elke oude successieplanning. Wanneer u in het verleden eenzelfde goed schonk aan al uw kinderen op hetzelfde tijdstip zal de hervorming van het erfrecht geen nefaste gevolgen hebben. Dat de herwaardering op de ene dan wel op de andere wijze gebeurt, heeft dan immers weinig belang vermits ze op dezelfde manier voor al uw erfgenamen zal gelden, behalve eventueel ten aanzien van uw overlevende echtgenoot.

Indien u ervoor kiest om een verklaring van behoud af te leggen zullen de oude regels gelden voor alle schenkingen die u vóór 1 september 2018 hebt gedaan. Het is niet mogelijk om de oude regels te behouden voor de ene oude schenking en de nieuwe regels te laten gelden voor de andere oude schenking. Het alternatief hiervoor is om de afspraken inzake waardering op te nemen in een punctuele erfovereenkomst.

Fiscale gevolgen?

U vraagt zich waarschijnlijk af of zo’n verklaring van behoud aanleiding geeft tot de heffing van schenkbelasting, indien er in de verklaring schenkingen worden vermeld die in het verleden niet werden geregistreerd.

VLABEL heeft hierover duidelijkheid verschaft in een recent standpunt waarin zij stelt dat verklaringen van behoud geen aanleiding geven tot de heffing van schenkbelasting, zelfs al worden er in de verklaring schenkingen vermeld die niet aan schenkbelasting werden onderworpen.

Toekomstige schenkingen

Voor schenkingen die u doet na 1 september 2018 zullen in principe steeds de nieuwe waarderingsregels gelden. U kan echter ook voor toekomstige schenkingen de indexering buiten spel zetten, met name via een erfovereenkomst. Daarin kan u samen met uw kinderen de waarde van één of meer specifieke schenkingen vastprikken. Wel vereist is dat al uw kinderen daarmee akkoord gaan.

Testament

Ten slotte kan ook uw testament een onverwachte uitwerking krijgen door het nieuwe erfrecht. Ook dit illustreren we graag aan de hand van een kort voorbeeld: Daan heeft drie kinderen. Hij koos ervoor om via testament het beschikbaar deel van zijn nalatenschap na te laten aan zijn beste vriend Jens. Onder het huidige recht is drie vierde van zijn erfenis voorbehouden voor zijn kinderen en zal slechts één vierde toekomen aan zijn vriend Jens. Vanaf 1 september echter zal Jens de helft krijgen en zal de andere helft verdeeld worden over de drie kinderen. Dat er bij zijn overlijden zo weinig zou overschieten voor zijn kinderen had Daan bij de opmaak van zijn testament niet voorzien. Om hieraan tegemoet te komen kan Daan zijn testament herroepen en een nieuw testament opmaken. Een verklaring van behoud zal in dit geval geen zoden aan de dijk brengen. Zij is enkel van toepassing op schenkingen en niet op testamenten.

Conclusie

Wij raden u aan na te gaan of de initiële doelstellingen en concrete wensen die ten grondslag lagen aan uw oude successieplanning ook onder het nieuwe recht worden ingewilligd. Is dat niet meer (volledig) het geval, dan overweegt u best om een verklaring van behoud af te leggen. Zo vermijdt u immers onaangename verrassingen voor uw erfgenamen.

Het Estate Planning Team van Moore Law staat u graag te woord indien u vragen heeft over de impact van het nieuwe erfrecht op uw schenkingen of testament.

Neem contact op met één van onze advocaten

Dirk De Groot

Dirk De Groot

Partner - Advocaat

Contact
Robby Ackermans

Robby Ackermans

Partner - Advocaat

Contact
Peter Meeuwssen

Peter Meeuwssen

Partner - Advocaat

Contact