Overslaan en naar de inhoud gaan

Omzettingstabellen waardering vruchtgebruik: bijgewerkt

dinsdag 24/07/2018

Zoals de voorgaande jaren werden de tabellen voor de omzetting van het vruchtgebruik ook dit jaar weer geactualiseerd.

Het Belgisch erfrecht kent aan de langstlevende echtgenoot een recht van vruchtgebruik toe. Hierdoor heeft hij of zij recht op het genot en de opbrengsten van de goederen van de vooroverleden echtgenoot. Indien de vooroverleden echtgenoot afstammelingen nalaat, verkrijgt de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik op de gehele nalatenschap. Wanneer de langstlevende echtgenoot met andere erfgenamen dan afstammelingen tot de nalatenschap komt (vb. broers of zussen van de overleden echtgenoot), heeft het vruchtgebruik slechts betrekking op het eigen vermogen. De andere erfgenamen verkrijgen de blote eigendom.

Niet zelden wordt zo’n gedwongen vruchtgebruik-blote eigendom-relatie door de partijen als ongewenst ervaren. Daarom voerde onze wetgever reeds in 1981 de mogelijkheid in om dergelijke situaties te deblokkeren. Dit gebeurt door het vruchtgebruik om te zetten, hetzij In volle eigendom van de met vruchtgebruik belaste goederen, hetzij in een som geld of in een gewaarborgde en geïndexeerde lijfrente.

Het staat de partijen vrij om onderling overeen te komen welke waarde zij aan het vruchtgebruik toekennen. Komen zij echter niet tot een akkoord, dan moet men zich wenden tot de rechtbank. Decennialang leidde de waardering van het vruchtgebruik tot oeverloze discussies en de nodige rechtsonzekerheid. Aangezien er verschillende omzettingstabellen werden gehanteerd, die onderling sterk van elkaar verschilden en waarvan geen enkele wettelijk werd opgelegd, was een juiste waarde op het vruchtgebruik plakken zelfs voor de rechter geen evidente zaak.

Verplichte omzettingstabellen

In 2014 kwam hierin verandering door, in geval van betwisting, de rechter te verplichten de door de minister van Justitie vastgelegde omzettingstabellen te hanteren. De regels zijn ook van toepassing bij de verkoop van een met vruchtgebruik bezwaard goed waarbij vervolgens de verkoopprijs moet worden verdeeld tussen de vruchtgebruiker en de blote eigenaar.

De omzettingstabellen bepalen de waarde van het vruchtgebruik als een percentage van de normale verkoopwaarde van de goederen die vallen onder het vruchtgebruik. Daarbij houdt men rekening met een aantal factoren:

  • de gemiddelde rentevoet over de laatste twee jaar van de lineaire obligaties waarvan de maturiteit gelijk is aan de levensverwachting van de vruchtgebruiker. Om te vermijden dat bij lage rentevoeten het vruchtgebruik geen enkele waarde meer zou hebben, geldt hier steeds een minimale intrestvoet van 1%. Deze rentevoet wordt toegepast na aftrek van de roerende voorheffing;
  • de Belgische prospectieve sterftetafels die jaarlijks worden gepubliceerd door het Federaal Planbureau.

Omdat die factoren schommelen, worden de omzettingstabellen jaarlijks geactualiseerd. Zo dus ook voor 2018.

Er zijn aparte omzettingskoersen voor mannen en vrouwen. Dat komt omdat de levensverwachting van vrouwen nu eenmaal hoger is dan die van mannen.

Tenzij partijen anders zijn overeengekomen, gebeurt de waardering van het vruchtgebruik op basis van de dwingende omzettingstabellen, de verkoopwaarde van de goederen en de leeftijd van de vruchtgebruiker op de datum van de indiening van het verzoekschrift.

Wanneer de verwachte levensduur van de vruchtgebruiker evenwel manifest lager is dan het cijfer dat de tabel vooropstelt (bijvoorbeeld omdat hij of zij terminaal ziek is), kan de rechter hetzij de omzetting weigeren, hetzij de toepassing van de omzettingstabellen uitsluiten en andere omzettingsvoorwaarden bepalen.

Nieuw samengestelde gezinnen

In nieuw samengestelde gezinnen is het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot op de gehele nalatenschap in samenloop met stiefkinderen nog vaker een bron van conflicten. Het nieuwe erfrecht, dat in werking treedt op 1 september van dit jaar, creëert een nieuwe mogelijkheid om zo’n situaties te ontmijnen. Vanzelfsprekend kunnen de partijen het vruchtgebruik nog steeds in onderlinge overeenstemming omzetten. Bij betwisting zal de rechter een verzoek tot omzetting van de stiefouder of de stiefkinderen evenwel niet langer kunnen weigeren: hij zal verplicht zijn om het vruchtgebruik om te zetten in een onverdeeld aandeel van de nalatenschap in volle eigendom. Hoeveel dat aandeel bedraagt, wordt bepaald aan de hand van de omzettingstabellen en de leeftijd van de vruchtgebruiker. De langstlevende echtgenoot behoudt wel een vetorecht voor wat betreft de omzetting van het vruchtgebruik op de gezinswoning en het daarin aanwezige huisraad.

Fiscaal

De jaarlijks geactualiseerde omzettingstabellen gelden niet voor fiscale doeleinden, zoals bijvoorbeeld de aangifte van de nalatenschap. Daarbij gelden nog steeds de (erg verouderde) regels van de Vlaamse Codex Fiscaliteit en het Wetboek van Successierechten.

Leeftijd                      VCF                      Sterftetabel man                 Sterftetabel vrouw

50                              52 %                           31,54 %                                  33,79 %

55                              44 %                           27,35 %                                  30,01 %

60                             38 %                            21,75 %                                   25,55 %

65                              32 %                           17,93 %                                   20,26 %

70                             24 %                            14,38 %                                  16,55 %

75                             16 %                            10,98 %                                   12,86 %

80                             8 %                                7,94 %                                  9,39 %

85                             8 %                               5,45 %                                   6,46 %

90                             8 %                               3,66 %                                  4,29 %

Inwerkingtreding

Het nieuwe Ministerieel Besluit van 1 juli 2018 trad in werking op 13 juli 2018.

Bron: Ministerieel besluit van 1 juli 2018 tot bepaling van de omzettingstabellen van het vruchtgebruik als bedoeld in artikel 745sexies, § 3, van het Burgerlijk Wetboek, BS 3 juli 2018.

Het team van Moore Law heeft over de jaren heen een ruime expertise opgebouwd inzake bemiddeling bij familiale conflicten en kan u derhalve met de nodige raad en daad bijstaan.

Neem contact op met één van onze advocaten

Peter Meeuwssen

Peter Meeuwssen

Partner - Advocaat

Contact
Robby Ackermans

Robby Ackermans

Partner - Advocaat

Contact