Naar aanleiding van een aantal schandalen over illegaal tewerkgestelde buitenlandse werknemers, besliste de Vlaamse regering om de regels te verscherpen. Een nieuw decreet verfijnt het principe van de zorgvuldigheidsplicht. In afwachten van de inwerkingtreding houdt u het best nu al rekening met de verstrenging.
Bestaande mechanismen falen
Volgens de huidige regelgeving is detachering mogelijk naar een ander EU-land, zoals België, van een derdelander, bijvoorbeeld een Braziliaan, die over geldige documenten beschikt om in Portugal te werken. Uit de schandalen blijkt echter dat er met zo’n documenten gefraudeerd werd. De bestaande mechanismen om de opdrachtgevers mee verantwoordelijk te stellen werken onvoldoende. Vandaar dat Vlaanderen nu de regels verstrengt.
Ketenaansprakelijkheid uitgehold
Ketenaansprakelijkheid houdt in dat een opdrachtgever mee aansprakelijk wordt gesteld als blijkt dat de door hem aangestelde aannemers en onderaannemers niet in regel zijn met de fiscale en sociale regels in verschillende wetgevingen.
Dergelijke ketenaansprakelijkheid, met strafrechtelijke verantwoordelijkheid, werd in 2013 ingesteld als een opdrachtgever derdelanders illegaal tewerkstelt. Derdelanders zijn onderdanen van landen buiten de Europese Unie en Zwitserland.
Volgens de huidige regelgeving blijft het risico voor een opdrachtgever vandaag relatief beperkt. Door bepaalde clausules op te nemen in het aannemingscontract, of de onderaannemer een afzonderlijke verklaring te laten ondertekenen, kan die zich immers van zijn aansprakelijkheid ontdoen.
Zorgvuldigheidsplicht wordt strenger
Het Vlaams gewest dat bevoegd is voor tewerkstelling verstrengt de bestaande regeling aanzienlijk. De contractuele beschermingsmechanismen volstaan niet langer voor Vlaamse werven.
Het Vlaams decreet van 27 oktober 2023 (gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 30 november 2023) verfijnt het principe van de zorgvuldige opdrachtgever. Dat betekent concreet dat een opdrachtgever een (onder)aannemer niet langer louter op zijn woord mag geloven. Hij moet zelf op onderzoek gaan om te voldoen aan zijn zorgvuldigheidsplicht.
Zo moet hij aan zijn rechtstreekse onderaannemer volgende informatie opvragen, die nakijken en ze bijhouden.
- De identificatie- en contactgegevens van de rechtstreekse contractant.
- De persoonlijke gegevens, de gegevens over de verblijfsrechtelijke situatie en de gegevens over de tewerkstelling van de buitenlandse werknemers en de buitenlandse zelfstandige onderaannemers van de rechtstreekse onderaannemer.
De Vlaamse regering zal nog een checklist opstellen met de concrete gegevens die een opdrachtgever moet opvragen en hoe hij die gepaste zorgvuldigheid kan aantonen.
Concrete gegevens opvragen
Uit de parlementaire werken kunnen we wel afleiden dat een opdrachtgever volgende documenten moet opvragen:
- Geldige verblijfsvergunning,
- Bewijs van inschrijving in Limosa
- Geldig A 1-document
- Geldig paspoort.
Als een opdrachtgever of aannemer de gevraagde documenten niet ontvangt, ook niet na uitdrukkelijke aanmaning, dan moet hij de sociale inspectie daar verplicht van informeren.
Zorgvuldigheid aantonen
Een opdrachtgever of aannemer moet kunnen aantonen dat hij de gevraagde informatie ontving of dat hij, bij gebrek daaraan, de inspectie verwittigde. Gebeurt dat niet, en blijkt later dat een onderaannemer toch mensen illegaal heeft ingezet op de betreffende werf of locatie? Dan is de aannemer en de intermediaire aannemer aansprakelijk voor de loontekorten en riskeren ze bovendien een boete, vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers.
Zelfs als ze wel aan bovenvermelde voorwaarden voldaan hebben, kunnen ze alsnog bestraft worden. Dat is zo als de sociale inspectie kan aantonen dat ze toch op de hoogte waren van de illegale tewerkstelling. Dat bewijs kan ze leveren met alle mogelijke bewijsmiddelen.
Zelfstandige dienstverleners
Nieuw is dat de op te vragen informatie niet alleen buitenlandse werknemers van een directe onderaannemer betreft. Ook over buitenlandse zelfstandige dienstverleners moet informatie opgevraagd worden. Daaruit moet blijken dat ze hun zelfstandige beroepsactiviteit niet uitoefenen zonder toegelaten of gemachtigd te zijn tot een verblijf van meer dan drie maanden of tot vestiging in België.
Wanneer in werking?
De nieuwe regeling zal pas in werking treden na een beslissing van de Vlaamse regering. Om u niet te laten verrassen, houdt u voor nieuwe opdrachten het best al rekening met deze wijzigingen. Voorzie in aannemingsovereenkomsten de nodige waarborgen om als opdrachtgever of aannemer de zorgvuldigheidsplicht te kunnen waarborgen.
Hebt u hier in tussentijd vragen over. Neem gerust contact op.
