Als een (holding)vennootschap op zichzelf klein is, maar groot op geconsolideerde basis, wordt ze dan onmiddellijk klein in het jaar dat de verbondenheid wegvalt? Of geldt een wachttijd van twee jaar? In een arrest van 19 september 2023 sprak het hof van beroep van Gent zich daarover uit.
Fiscale gunstmaatregelen voor kleine vennootschappen
Heel wat fiscale gunstmaatregelen zijn exclusief voorbehouden voor ‘kleine’ vennootschappen. Zo kunnen enkel kleine vennootschappen genieten van een verlaagd tarief in de vennootschapsbelasting en de gewone investeringsaftrek. Ook een hogere vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing en fiscaal voordelige uitkeringsregimes aan de aandeelhouders, zoals het VVPR-bis-regime en de aanleg van liquidatiereserves, zijn alleen voor kleine vennootschappen.
Wat is een kleine vennootschap?
De fiscale wetgeving definieert het begrip kleine vennootschap niet zelf. Ze verwijst daarvoor naar de definitie uit het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV).
Volgens het WVV is een vennootschap klein als ze op balansdatum van het laatst afgesloten boekjaar niet meer dan één van de volgende criteria overschrijdt:
- Een jaargemiddelde van 50 werknemers (vte)
- Een jaaromzet van 9.000.000 euro (excl. btw)
- Een balanstotaal van 4.500.000 euro
Is een vennootschap verbonden met andere vennootschappen, dan moeten die criteria op geconsolideerde of geaggregeerde basis beoordeeld worden.
Belangrijk om rekening mee te houden bij de beoordeling van de grootte van de vennootschap is het zogenaamde ‘consistentiebeginsel’. Als meer dan één van de groottecriteria overschreden of niet langer overschreden wordt, dan heeft dat slechts gevolgen als dat zich voordoet gedurende twee opeenvolgende boekjaren. De gevolgen gaan in vanaf het boekjaar volgend op het boekjaar waarin meer dan één van de criteria voor de tweede keer overschreden of niet meer overschreden werden.
Het consistentiebeginsel leidt tot een vertragend effect. We illustreren dat aan de hand van een voorbeeld voor een vennootschap die klein is in jaar X.
| Jaar | X | X+1 | X+2 | X+3 | X+4 | X+5 | X+6 | X+7 | X+8 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Minstens 2 grenzen overschreden? | nee | ja | nee | ja | ja | nee | nee | ja | nee |
| Groot of klein? | klein | klein | klein | klein | klein | groot | groot | klein | klein |
Onmiddellijk klein bij doorbreken van verbondenheid
De wisselwerking tussen het consistentiebeginsel en de beoordeling van de cijfers op geconsolideerde basis bij verbonden vennootschappen, leidde in de praktijk tot onduidelijkheden wanneer er zich een wijziging voordeed in de verbondenheid.
In 2017 gaf de Commissie voor Boekhoudkundige Normen (CBN) verduidelijking. Als een vennootschap niet meer verbonden is, moet de toetsing van de groottecriteria ook voor de voorgaande boekjaren plaatsvinden op enkelvoudige basis. Volgens deze interpretatie kan een grote vennootschap, bij een doorbreking van de verbondenheid, onmiddellijk klein worden. De rulingcommissie volgt het standpunt van de CBN.
Gentse rechter bevestigt interpretatie CBN
Voor het hof van beroep van Gent werd het standpunt van de CBN bekritiseerd door de fiscale administratie.
De feiten
Een vennootschap maakt deel uit van een grote groep. Tijdens boekjaar 2017 wordt de verbondenheid met de groep verbroken. Op balansdatum is de vennootschap niet langer verbonden. Aangezien de vennootschap op enkelvoudige basis voor de boekjaren 2015 en 2016 niet meer dan een van de groottecriteria overschrijdt, claimt ze als kleine vennootschap de toepassing van de investeringsaftrek. De vennootschap baseert zich onder andere op het standpunt van de CBN.
Standpunt fiscale administratie
De fiscale administratie weigert echter de investeringsaftrek toe te passen. Volgens haar is het standpunt van de CBN strijdig met de wet. Volgens de administratie vereist het consistentiebeginsel dat de vennootschap ten vroegste klein kan worden vanaf het tweede boekjaar dat volgt op het boekjaar waarin de verbondenheid eindigt. Bij de beoordeling van de groottecriteria moet voor de boekjaren 2015 en 2016 nog altijd rekening gehouden worden met de voorheen verbonden vennootschappen.
Uitspraak rechtspraak
De rechtbank van eerste aanleg in Brugge stelt de fiscus in het gelijk. Maar het hof van beroep in Gent ziet het anders.
- Het hof stelt dat de interpretatie van de groottecriteria in fiscalibus op dezelfde wijze moet gebeuren als in het vennootschapsrecht. De fiscale wetgeving verwijst immers uitdrukkelijk naar de vennootschapswetgeving.
- De definitie van een kleine vennootschap in het vennootschapsrecht werd ingevoegd als omzetting van de Europese Richtlijn 2013/34/EU van 26 juni 2013. Die had tot doel overal in de EU te zorgen voor grotendeels uniforme voorschriften voor kleine ondernemingen. De richtlijn gaat uit van het ‘denk eerst klein-principe’ (think small first) en wil zo onevenredige administratieve lasten op kleine ondernemingen vermijden. Dat principe was ook het uitgangspunt van de Belgische wetgever bij de omzetting van de Richtlijn.
Het hof van beroep concludeert uiteindelijk dat het standpunt van de CBN in overeenstemming is met de bedoeling van de wetgever.
Gevolgen voor de praktijk
In de betrokken zaak was het voornaamste gevolg dat de vennootschap in kwestie onmiddellijk, voor het boekjaar waarin de verbondenheid ophield te bestaan, toepassing kon maken van de investeringsaftrek.
Het arrest is evenwel van belang voor de ganse fiscale praktijk aangezien er verschillende fiscale gunstmaatregelen uitsluitend zijn voorbehouden voor kleine vennootschappen, zoals bijvoorbeeld de aanleg van een liquidatiereserve.
Concreet hebben holdingvennootschappen de mogelijkheid om, na de verkoop van de onderliggende participaties, onmiddellijk een liquidatiereserve aan te leggen op de gerealiseerde meerwaarden. Op die manier is (op termijn) een uitkering mogelijk van de gerealiseerde meerwaarden aan de aandeelhouders-natuurlijke personen aan een verlaagd tarief van 15% (of 10% in geval van ontbinding) in plaats van aan het algemeen tarief van 30%.
Hebt u hier vragen over of wenst u advies over een specifieke situatie. Neem zeker contact op, we helpen u met alle plezier.
